17 Ağustos 1999 Marmara Depremi’nin 26’ncı yıl dönümünde, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) ülke genelinde eş zamanlı basın açıklamaları yaptı. Adana’daki açıklamayı, İMO Adana Şube Başkanı Hıdır Çak okudu. Açıklamaya TMMOB Adana İl Koordinasyon Kurulu Sekreteri Kerem Şahin, Çukurova Belediyesi Başkan Yardımcısı Uğur Can Doğan, Büyükşehir Belediyesi Meclis Üyesi H. Çağdaş Kaya, önceki dönem başkanlar ve oda üyeleri katıldı.
“Depremin değil, hazırlıksızlığın öldürdüğünü unutmamalıyız”
İstanbul Silivri açıklarında 23 Nisan 2025’te meydana gelen 6,1 büyüklüğündeki depremin endişeleri tazelediğini söyleyen Çak, tartışmaların “nerede, ne zaman, kaç şiddetinde” sorularına sıkıştığını belirtti. Depremi önceden bilmenin tek başına güvenlik sağlamayacağını vurgulayan Çak, asıl meselenin kentlerin depreme hazırlıksız olması olduğunu dile getirdi.
6 milyon riskli yapı, yüzde 60’ı belirsiz
Türkiye nüfusunun yüzde 96’sının deprem riski altındaki bölgelerde yaşadığını hatırlatan Çak, TBMM ve bakanlık raporlarına göre 6 milyon yapının riskli olduğunu, bunun mevcut yapı stokunun yüzde 60’ına karşılık geldiğini söyledi. Ancak hangi yapıların riskli olduğuna dair net bir tespit yapılmadığını belirtti.
1999 sonrası hazırlanan Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı’nın 2023’e kadar tamamlanması hedeflenmişti. Çak, “Eğer 2017’ye kadar yapı stoku envanteri tamamlanmış olsaydı, 6 Şubat 2023’te yıkılan 240 binden fazla bina önceden tespit edilebilirdi” dedi.
Kentsel dönüşümde yalnızca yüzde 4 ilerleme
2012’de başlayan kentsel dönüşüm sürecinde 2024’e kadar 480 milyar TL harcandığını, ancak sadece 238 bin yapının dönüştürülebildiğini belirten Çak, bu oranın riskli yapıların yalnızca yüzde 4’üne denk geldiğini söyledi. Dönüşümün daha çok rantı yüksek bölgelerde yapıldığını, riskli bölgelerde ise ciddi adımlar atılmadığını vurguladı.
6 Şubat sonrası verilen sözler tutulmadı
Kahramanmaraş merkezli depremlerde 50 binden fazla kişinin yaşamını yitirdiğini, 40 bin binanın yıkıldığını ve maddi kaybın 100 milyar doları aştığını hatırlatan Çak, deprem sonrası vaat edilen 650 bin konuttan 30 ayda yalnızca 250 bin 636’sının teslim edildiğini söyledi.
Eğitim ve altyapıda eksikler sürüyor
Deprem bölgesinde barınma, altyapı, eğitim ve sağlık sorunlarının devam ettiğini ifade eden Çak, MEB verilerine göre 1241 okulun planlandığını ancak bugüne kadar sadece 524’ünün tamamlandığını belirtti.
“Afetler önlenebilir”
Hıdır Çak, “Deprem doğal bir olaydır, ancak afete dönüşmesi tamamen insan kaynaklıdır” diyerek rant yerine insan odaklı kentleşme anlayışının benimsenmesi gerektiğini söyledi. Yapı denetiminin kamusal bir hizmet olarak yeniden örgütlenmesi gerektiğini vurgulayan Çak, “Depremler kaçınılmaz; fakat afetler önlenebilir” ifadelerini kullandı.